Bilanî وجه شرطی مجازی / آرزویی مجازی
بلانی، همان شکل لفظی تأکیدوار و با فشار ادا کردن برای بیان یک آرزو، و یا یک گمانه است که تقریبأ حالتی مابین خواستن و دستور دادن می‌باشد.
چون این نوع از حالت خواستن با حرف اضافهء bila آغاز می‌شود بهمین خاطر آن را بلانی می‌گویند. (در بعضی مناطق از حرف اضافهء bira به جای bila استفاده می‌شود، البته درست همان bila می باشد.)
در درسهای آینده حالتهای مختلف خواستن را در زبان کوردی بطور مفصل توضیح خواهیم داد.
.Em li mal disekinin bila ew here
(ما در منزل می مانیم اجازه بدهید او برود.)
.Bila ez ji ser hespê bikevim, ne tu
(بگذار من از روی اسب بیافتم، نه شما.)
Em ê herin, bila ew rakevi
(ما خواهیم رفت، ول کن ایشان بخوابد)
بلانی در واقع آن حالتی نیست که شخص در آن قرار گرفته باشد بلکه آن آرزویی است که شخص می‌خواهد در آن حالت قرار بگیرد. در زبان کردی و زبان یونانی حالت بلانی زیاد بکار می‌رود، اما در زبان انگلیسی به آن صورت کاربردی ندارد.
در دستور زبان کردی، بلانی همچنین پایه و اساسی جهت درست کردن وجه شرطی و زمان آینده نیز می‌باشد.
a) بلانی در زمان حال؛ با جایگزینی پیشوند – bi به جای - di (فعل زمان حال) درست می‌شود.
مثال:
نوشتن : nivîsîn
Bilanî | زمان حال |
Bila ez binivîsim | Ez dinivîsim |
Bila tu binivîsî | Tu dinivîsî |
Bila ew binivîse | Ew dinivîse |
Bila em binivîsin | Em dinivîsin |
Bila hûn binivîsin | Hûn dinivîsin |
Bila ew binivîsin | Ew dinivîsin |
البته پیشوند - bi در افعال مرکب که خود دارای قسمتی بعنوان پیشوند می‌باشند، استفاده نمی‌شود.
مثال:
بلند شدن : rabûn
Bilanî | زمان حال |
Bila ez rabim | Ez radibim |
Bila tu rabî | Tu radibî |
Bila ew rabe | Ew radibe |
Bila em rabin | Em radibin |
Bila hûn rabin | Hûn radibin |
Bila ew rabin | Ew radibin |
پیشوند – ne فعل را منفی می‌کند.
Ez nebêjim, tu ranebî
b) بلانی در زمان گذشته؛ از طریق اضافه کردن پیشوند - bi و پسوند a به فعل (زمان گذشته ساده) درست می‌شود.
a + (زمان گذشته ساده) فعل + bi = بلانی زمان گذشته
مثال:
رفتن : Çûn
Bilanî (گذشته ساده) | زمان گذشته ساده |
Bila ez biçûma | Ez çûm |
Bila tu biçûyîya | Tu çûyî |
Bila ew biçûya | Ew çû |
Bila em biçûna | Em çûn |
Bila hûn biçûna | Hûn çûn |
Bila ew biçûna | Ew çûn |
انجام دادن : kirin
Bilanî (گذشته ساده) | زمان گذشته ساده |
Bila min bikira | Min kir |
Bila te bikira | Te kir |
Bila wî bikira | Wî kir |
Bila me bikira | Me kir |
Bila we bikira | We kir |
Bila wan bikira | Wan kir |
c) بلانی در زمان گذشته کامل؛ از طریق اضافه کردن پسوند a به فعل (زمان گذشته کامل) درست می‌شود.
البته همانطور که در مثالهای زیر ملاحظه می شود در زمان گذشته کامل معمولأ بلانی دارای تنوع صوتی یا گوناگونی آوایی نیز می باشد.
بعد از یک حرف صدادار a ( ya + (زمان گذشته کامل) فعل = بلانی زمان گذشته کامل
مثال:
رفتن : çûn
گوناگونی آوایی | گوناگونی آوایی | Bilanî (گذشته کامل) | زمان گذشته کامل |
2 | 1 | ||
çûbama | çûbiwama | Bila ez çûbûma | Ez çûbûm |
çûba(ya | çûbiwaya | Bila tu çûbûya | Tu çûbû(yî |
çûba(ya | çûbiwaya | Bila ew çûbûya | Ew çûbû |
çûbana | çûbiwana | Bila em çûbûna | Em çûbûn |
çûbana | çûbiwana | Bila hûn çûbûna | Hûn çûbûn |
çûbana | çûbiwana | Bila ew çûbûna | Ew çûbûn |
خریدن : Kirîn
تنوع صوتی | تنوع صوتی | Bilanî (گذشته کامل) | زمان گذشته کامل |
2 | 1 | ||
kirîba | kirîbiwa | Bila min kirîbûya | Min kirîbû |
kirîba | kirîbiwa | Bila te kirîbûya | Te kirîbû |
kirîba | kirîbiwa | Bila wî kirîbûya | Wî kirîbû |
kirîba | kirîbiwa | Bila wê kirîbûya | Wê kirîbû |
kirîba | kirîbiwa | Bila me kirîbûya | Me kirîbû |
kirîba | kirîbiwa | Bila we kirîbûya | We kirîbû |
kirîba | kirîbiwa | Bila wan kirîbûya | Wan kirîbû |
زمان آینده Dema Pêşî / çaxa bê / dahatû
زمان آینده، همانطور که از نام آن مشخص است بر کاری که هنوز به انجام نرسیده و در آینده به وقوع خواهد پیوست، دلالت می‌کند. زمان آینده، به کمک حروف اضافهء زمان آینده که شامل: dê, ê, wê می‌باشند ( بیشتر ê استفاده می شود)، و همچنین پیشوند – bi که در جلوی ریشه فعل (زمان حال) قرار می‌گیرد، درست می‌شود.
از نظر املائی حروف اضافهء زمان آینده همیشه بصورت جداگانه نوشته می‌شوند و به هیچ کلمه‌ای وصل نمی‌شوند.
(فعل زمان حال) ê + bilanî + فاعل = زمان آینده
مثال:
خوردن : xwarin
زمان آینده | Bilanî | |
من خواهم خورد. | Ez ê bixwim | Ez bixwim |
تو خواهی خورد. | Tu yê* bixwî | Tu bixwî |
او (مرد/ زن) خواهد خورد. | Ew ê bixwe | Ew bixwe |
ما خواهیم خورد. | Em ê bixwin | Em bixwin |
شما خواهید خورد. | Hûn ê bixwin | Hûn bixwin |
آنها خواهند خورد. | Ew ê bixwin | Ew bixwin |
*) پس از یک حرف صدادار، حرف اضافه ê به yê تبدیل می‌شود.
معمولأ در حالت محاوره‌ای و صحبت کردن عادی بین مردم ” tu ê ” به صورت خلاصه و فشرده tê بیان می‌شود ( Tu yê bixwî / Tê bixwî ) ، و همچنین ” ew ê ” به صورت wê بیان می‌شود.
مثال:
Ez ê bikevim
من خواهم افتاد
Tu yê (Tê) bikevî
Ew wê (Ew ê / Wê) bikeve
Em wê (Em ê) bikevin
Hûn wê (Hûn ê) bikevin
Ew wê (Ew ê / Wê) bikevin
اگر فاعل جمله یک اسم باشد، ممکن است که حرف اضافه ê با dê یا wê جایگزین شود.
مثال:
Azad ê biçe / here , Azad wê biçe , Azad dê biçe
(آقای آزاد خواهد رفت)
چند جمله بعنوان نمونه برای نشان دادن زمان آینده در زبان کردی:
Ez ê nan (nîn / nên) bixwim
من نان (غذا) خواهم خورد
Tu yê şîr bidoşî
Ew ê kevir biavêje
Em ê malê bimalin
Hûn ê darê bibirin
Ew ê şekir bihîne (bîne
………. hwd ……….
